TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI
Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık kişinin yaptığı bir eyleme veya kullandığı bir maddeye kontrolsüzce devam etmesi ve onsuz yaşamını sürdürememesi durumu olarak tanımlanabilir. Bu kullanım ve davranış kişinin yaşamının büyük bir bölümünü kapsar.
İnsanlar birçok şeye bağımlı olabilir. Bunlar arasında sigara, alkol, uyuşturucular, internet, bilgisayar oyunları, alışveriş, kumar, başka insanlar, yemek sayılabilir. Bağımlılık yavaş yavaş, sinsice gelişir. Kişi genelde bağımlı olduğunun farkına varmaz.
Bağımlılıkta kişi yaptığı eylemlerin, kendisine yıkıcı etkiler gösterdiğini bildiği halde, yapmayı durduramaz. Bu eylemler sadece kişinin kendisi için değil ailesi ve sosyal çevresi içinde hayatı yaşanmaz hale getirebilir.
Özellikle pandemi nedeniyle iş, eğitim, sosyalleşme gibi hayatın tüm alanlarının evden devam etmek zorunda olduğu bu dönemde teknoloji ve dijital platformların yaşamın vazgeçilmez parçaları haline geldi. Teknolojinin insan hayatına sağladığı sayısız yarar var. Ancak kişinin teknolojiyi ölçüsüz ve sınırsız kullanması çok önemli sorunlara yol açabilir.
Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri
Teknoloji bağımlılığının başladığını ya da başlamak üzere olduğunu aşağıdaki davranışlardan anlayabiliriz:
• Teknoloji (bilgisayar/tablet/telefon/internet/ sanal oyun) başında harcanan vaktin giderek artması
• Teknolojiden uzak kalınca huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması
• Ruhsal, sosyal, adli ya da bedensel bir sorun oluşturmasına rağmen teknolojinin kullanılmaya devam edilmesi
• Teknoloji başında geçirilen vakitle ilgili kontrolün kaybedilmesi
• Planlanandan daha fazla teknoloji karşısında kalınması
• Zamanının büyük çoğunluğunun fiilen ya da zihnen teknolojiyle geçirilmesi
• Teknolojinin, sorumlulukların (iş, okul, aile, bireysel temizlik gibi) yerine getirilmesine engel olması
Teknoloji Bağımlılığı Neleri İçerir?
• Televizyon
• Telefon
• Tablet
• Bilgisayar oyunları
• Oyun konsolları
• İnternet
• Sosyal medya
Adım Adım Teknoloji Bağımlılığı
1.Adım:Deneysel Kullanım. Kişi herhangi bir şekilde bir site, bir oyun, bir uygulama vb. duyar ve onu merak eder. Bu merakını gidermek için o siteye girer, o oyunu oynar veya o uygulamayı kullanır. Birinci adım problem teşkil etmez. Denenmiş, bitmiştir.
2.Adım: Sosyal Kullanım. Kişinin çevresinde belli bir oyunu oynayan, belli bir siteye giren ya da belli bir uygulamayı devamlı ve düzenli kullanan bir arkadaş grubu varsa o gruba girmek için ya da o grupta kalmak için kendisi de o siteye girer, o oyunu oynar, o uygulamayı kullanır. Çünkü bunun dışında bir davranışta bulunursa içinde bulunduğu grubun gündeminin dışında kalacaktır.
3. Adım: Amaca Dönük Kullanım. Bu amaçların birincisi zevk almak, diğeri problemlerden kaçmaktır. Kısa vadede çözüm gibi gözükse de uzun vadede çözülmeyen problemler varlığını devam ettirmekte, çoğu zaman da olduğu gibi kalmayıp büyümektedir.
4.Adım: Bağımlı Kullanım. Bu adıma gelindiğinde kişinin artık kullanmak için herhangi bir sebebe ihtiyacı yoktur. Merak etsin etmesin, sosyal çevresi bağımlı olsun olmasın, hayatında problemler olsun olmasın kişi artık bağımlısı olduğu teknoloji aracını kullanacaktır. Merak edecek bir şey yoksa arayıp bulacak, sosyal çevresinde kullanıcı yoksa kullanıcılardan oluşan bir sosyal çevre edinecek, bütün vaktini kullanımla dolduracağı için canı sıkılmayacaktır.
Teknoloji Bağımlılığının Duygusal/Davranışsal Etkileri:
- Suçluluk duygusu
- Teknoloji/internet kullanırken öfori duyguları
- Öncelikleri belirleyememek veya planları sürekli ertelemek
- Dış dünya ve sosyal çevreden izolasyon
- Zaman kavramını yitirmek
- Sorumlulukları sürekli erteleme ve aksatma
- Ani ruh durum değişiklikleri
- Yalnızlık hissi
- Daha önce keyif alınan aktivitelerden uzaklaşma
- Depresyon
- Anksiyete
Teknoloji Bağımlılığının Fiziksel Etkileri:
- Sırt ağrıları
- Karpal tünel sendromu
- Baş ağrıları
- Uykusuzluk (insomnia)
- Sağlıksız beslenme (sürekli bilgisayar başında yemek ve bilgisayardan uzaklaşmak yoksunluk duygusu yarattığı için)
- Kişisel bakım ve hijyeni aksatmak
- Boyun ağrıları
- Göz kuruluğu ve diğer görüş problemleri
- Aşırı kilo kaybı veya obezite
Neler Yapabilirsiniz?
Teknoloji bağımlısı olan ya da bundan şüphe duyan birey, kullanımda kontrolü eline alacak bazı uygulamalar geliştirmelidir.
- Kabul etmek: Bir sorunla baş etmeye başlamanın ilk adımı o sorunun varlığını kabul etmektir.
- Teknoloji kullanımını tam zıt saatlere kaydırmak: Teknolojinin günlük olarak kullanıldığı mekânlar ve zamanlar bağımlılığa sebep olacak kadar uzun kullanıma müsait olduğu için bağımlılık oluşmuştur. Bu anlamda teknoloji kullanılan zamanları tam zıt saatlere kaydırmak ve mekânı değiştirmek ilk adım olarak faydalı olabilir.
- Teknoloji kullanımıyla ilgili hedefler belirlemek: Kullanım süresinin ucunu açık bırakmak durumu kontrol altında tutmayı imkânsız hale getirebilir. Bu nedenle teknoloji kullanımına bir zaman sınırlaması getirmek şarttır.
- Hedefler koymak: Teknolojiden uzak kalmayla alakalı düzenli olarak uyulacak hedefler koymak da kişiyi güçlendiren ve tedaviyi destekleyen yöntemlerden biridir.
- Bağımlı olunan teknolojik cihazı ailece kullanmak: Evde birden fazla televizyon, bilgisayar vb. bağımlılık konusu olan cihaz varsa, bunları azaltıp tek bir cihazı ortak kullanım alanında evin diğer üyeleriyle paylaşarak kullanmak da çözüme yardımcı olacaktır.
- Spor yapmak: Spor yapmak vücutta biriken enerjiyi sağlıklı bir yolla boşaltabilmek için en uygun faaliyetlerden biridir. Düzenli sporun hayata girmesi bağımlılığın tedavi sürecini kolaylaştıracaktır.
- Sosyal becerileri geliştirmek: Sosyal beceri eksikliği de teknoloji bağımlılığının sebebi ya da sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu noktada yeni sosyal becerilerin kazanılması teknoloji bağımlılığının tedavisinde oldukça faydalı olabilir.
- Yardım istemek: Aile üyelerinden ve arkadaşlardan sorunu saklamayıp yardım istemek hem sürekli destek mekanizması bulabilme anlamında hem de tedavi sürecini devam ettirebilme anlamında kullanılması gereken önemli bir yöntemdir.
- Profesyonel destek almak: Eğer bu sorunla kendi başınıza ya da yakın çevrenin desteğiyle baş etmekte zorlanıyorsanız profesyonel destek almaktan çekinmeyin.
Daha fazla bilgi ve destek için bada@sabanciuniv.edu adresinden BADA ekibimize ulaşabilirsiniz.
Kaynakça
https://tbm.org.tr/media/kitaplar/TBM_lise_teknoloji_icerik_web.pdf
https://www.iremyalugulubil.com/tr/article/desc/46564/internet-ve-teknoloji-bagimliligi.html
https://www.addiction.com/addiction-a-to-z/technology-addiction/technology-addiction-101/