Eleştirel Okuma
Eleştirel okuma; bir metni tam olarak anlamak ve değerlendirmek için yapılan dikkatli ve yakından okuma olarak tanımlanabilir. Bu sadece bir metni gözden geçirmek veya olay örgüsü noktalarını okumak demek değildir. Bunun yerine eleştirel okuma; metnin yapısını, amacını, okuyucu kitlesini ve diğer özelliklerini de (örneğin ton, ruh hali, diksiyon vb.) dikkate alarak, odaklanarak, detaylıca ve düşünceli bir şekilde okumayı gerektirir.
Eleştirel okuma yapmanızda yardımcı olabilmek adına aşağıda bazı soru örnekleri verilmiştir. Bu soruları, metni okumaya başlamadan düşünmeniz veya gözden geçirmenizle birlikte diğer becerileri de (Etkili not alma ve Etkili Okuma) kullanarak eleştirel okuma becerinizi kuvvetlendirebilirsiniz.
Eleştirel Okuma Soruları
I. Yazarın amacı
- Yazar neden bu yazıyı yazmış? Kimin için amaçlanmış?
- Yazar hangi kuramsal bakış açısını benimsemiş?
- Bu bakış açısının, alandaki diğer materyaller ile ilişkisi nasıl?
II. İçerik
- Bu materyalin ana teması, savı veya iddiası nedir?
- Bu savı desteklemek için hangi noktalar kullanılmaktadır?
- Ana noktaları desteklemek için hangi açıklamalar veya kanıtlar kullanılmaktadır?
- Ana fikirler, iyi araştırılmış ve tutarlı görünüyor mu? Delil doğru mu (kendi görüşünüze göre)?
- Yazar konunun hangi yönlerine odaklanmış ve hangi yönleri dışarıda bırakılmış?
- Yazarın iddiası herhangi bir düşünce akımından etkilenmiş mi?
- Yazarın varsayımları neler? Bunlar açıkça belirtilmiş mi?
- Kasti bir taraflılığı gösteren herhangi bir kanıt var mı?
- Yazılı içerik, herhangi bir grafik materyal ile gösteriliyor veya yeniden özetleniyor mu?
- İçerik, konu hakkında bildiklerinizle nasıl ilişkili?
- Yazar, konu hakkındaki sorularınızdan hangilerini cevaplıyor? Hangileri cevapsız bırakılmış?
- Herhangi bir bilgiyi kafa karıştırıcı veya çetrefilli buldunuz mu?
III. Yapı
- Metnin yapısı nasıl? Yapı, neleri gösteriyor?
- Çerçeve net mi?
- Tema/sav/iddia yapıda nasıl yansıtılmış?
- İçerik nasıl düzenlenmiş ve geliştirilmiş? Materyal tarihsel olarak mı, önem sırasına göre mi, bir görüşme açısından mı geliştirilmiş?
- Sonuç, giriş kısmıyla ve materyalin geri kalanıyla nasıl ilgilidir? Mantıklı mı?
IV. Tarz ve biçim
- Materyal, hangi tarzda yazılmış? Örn. resmi, gayri resmi, basit, karmaşık, analitik, anlatı, ikna edici, tartışmaya açık veya öğretici mi?
- Tarz ve biçim, materyale gösterdiğiniz tepkiyi nasıl etkiler?
Sydney Üniversitesi'nin “Zaman Kazanmak için Okuma Stratejileri” adlı makalesinden alınmıştır.